Χρονολόγιο

Ο Αγαμέμνων (Μέμος) Μακρής γεννιέται στην Πάτρα την 24η Μαρτίου. Είναι το τέταρτο από τα εφτά παιδιά της οικογένειας. Η καταγωγή του πατέρα του, Νικολάου, ήταν από τους Παξούς. Ο παππούς του Μακρή ήταν από τους Παξούς και εργαζόταν ως αγιογράφος και ξυλογλύπτης. Αφού δούλεψε στην Ήπειρο, τη Στερεά και την Πελοπόννησο, εγκαταστάθηκε στην Πάτρα και άνοιξε εργαστήριο. Εκεί γεννήθηκε ο πατέρας του Μακρή, ο οποίος όμως δεν ασχολήθηκε με τη ζωγραφική ή τη γλυπτική, αλλά ενεπλάκη στο εμπόριο σταφίδας. Η μητέρα του γλύπτη, Μαρία, το γένος Βαγενά, καταγόταν από τα Καλάβρυτα, γόνος οικογένειας προεστών που είχε λάβει μέρος στην Επανάσταση του 1821.

Η σταφιδική κρίση οδηγεί σε πτώχευση την επιχείρηση του πατέρα του, ο οποίος το 1918 ανεβαίνει στην Αθήνα. Τον επόμενο χρόνο ακολουθεί ολόκληρη η οικογένεια. Αγοράζουν ένα μικρό σπίτι στην περιοχή της Κυψέλης.

Πεθαίνει ο πατέρας του. Ο Μέμος ξεκινά να εργάζεται σε μια χαρτοποιία, ενώ παρακολουθεί μαθήματα σε νυχτερινό σχολείο, στην Πλάκα.

Τελειώνοντας το νυχτερινό Γυμνάσιο της Πλάκας, ο Μέμος θα προσληφθεί κλητήρας στην «Τεχνική Εταιρεία Μακρή». Παρ’ ότι προέρχεται από πολιτικά συντηρητική οικογένεια, ο νεαρός Μακρής γρήγορα πολιτικοποιείται μέσα από το περιβάλλον της εργασίας του.

Γίνεται μέλος του Κομμουνιστικού Κόμματος, καθώς και του κύκλου του περιοδικού «Νέοι Πρωτοπόροι».

Ο Μακρής, έπειτα από εξετάσεις, γίνεται δεκτός στο Προπαρασκευαστικό Τμήμα της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών, αν και παράλληλα, εξακολουθεί να εργάζεται στην Εταιρεία Οδοστρωμάτων όπου προάγεται σε τμηματάρχη του γραφείου αλληλογραφίας. Την ίδια χρονιά στρατεύεται. Παρουσιάζεται στο Γουδή και λαμβάνει την ειδικότητα του ημιονηγού σε μονάδα αντιαεροπορικού του πυροβολικού. Πλάθοντας μορφές από τη ζωή του στρατοπέδου, κεντρίζει το ενδιαφέρον του διοικητή και του ανατίθεται να εκτελέσει το «Ηρώο της ηρωικής πυροβολαρχίας του Ελληνικού Εκστρατευτικού σώματος της Κριμαίας στη μάχη κατά των Μπολσεβίκων το έτος 1919». Χάρη σε αυτή την παραγγελία, μπορεί το πρωί να παρακολουθεί τα μαθήματα στη Σχολή και το μεσημέρι να εργάζεται στο στρατόπεδο στου Γουδή. Στη Σχολή θα συνδεθεί στενά με τη Λουκία Μαγγιώρου, τον Τάσσο (Αλεβίζο), τον Κώστα Κουλεντιανό, με τους οποίους θα παραμείνει φίλος όχι μόνο στα χρόνια των σπουδών και στα δύσκολα χρόνια της Κατοχής, αλλά και αργότερα, στο πέρασμα του χρόνου. Στη Σχολή θα γνωρίσει επίσης και την Ελένη Σταθοπούλου, σπουδάστρια στη ζωγραφική, με την οποία θα συνδεθεί αισθηματικά για πολλά χρόνια.

Εγγράφεται στο Β΄ Εργαστήριο Γλυπτικής, με καθηγητή τον Κωνσταντίνο Δημητριάδη. Θα φοιτήσει στο εργαστήριο του Δημητριάδη κατά τα ακαδημαϊκά έτη 1936-37 και 1937-38. Τον Αύγουστο ο Μεταξάς καταλύει το πολίτευμα. Ο Μακρής παρέμεινε πολιτικοποιημένος σε όλη τη διάρκεια της δικτατορίας. Δρούσε ως καθοδηγητής και συχνά αναγκαζόταν να κρύβεται, κατορθώνοντας να αποφύγει τη σύλληψη.

Ολοκληρώνει τη στρατιωτική του θητεία και, φυσικά, το «Ηρώο της πυροβολαρχίας». Παραιτείται από τη θέση του στην Εταιρεία Οδοστρωμάτων και με την οικονομική συνδρομή του φίλου του Κωνσταντίνου Ζαΐμη πραγματοποιεί το καλοκαίρι το πρώτο του ταξίδι στο Παρίσι. Εκεί, γνωρίζεται με το γλύπτη Θανάση Απάρτη και μαζί του επισκέπτεται την Παγκόσμια Έκθεση Παρισιού και τα εργαστήρια των Αντουάν Μπουρντέλ (Antoine Bourdelle, 1861-1929) και Αριστίντ Μαγιόλ (Aristide Maillol, 1861-1944).

Στους διαγωνισμούς της Σχολής, με τη λήξη του ακαδημαϊκού έτους, λαμβάνει το βραβείο ημιγύμνου γλυπτικής και έπαινο γυμνού νυκτός. Από το 1938 –μετά την επιστροφή του από το Παρίσι– ο Μακρής παρακολουθεί το εργαστήριο του Μιχάλη Τόμπρου, ο οποίος εξελέγη καθηγητής το 1937, στην έδρα του εκλιπόντος Θωμά Θωμόπουλου.

Τον Ιανουάριο συμμετέχει στην Δ΄ έκθεση της «Ενώσεως Ελεύθεροι Καλλιτέχναι», στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών (19 Ιανουαρίου - 11 Φεβρουαρίου 1939) όπου παρουσιάζει το Κεφάλι παιδιού σε γύψο. Τον Ιούνιο αποφοιτά από την ΑΣΚΤ, λαμβάνοντας το βραβείο προτομής και το βραβείο γυμνού. Τιμάται, επίσης, με έπαινο στους διαγωνισμούς άμιλλας του εργαστηρίου του Τόμπρου. Μέσω του αδελφού του, Θάνου Μακρή ο οποίος εργαζόταν ως διακοσμητής, τον Σεπτέμβριο του 1939 θα φιλοτεχνήσει για λογαριασμό της 4ης Αυγούστου, τη μνημειακή πρόσοψη του κρατικού περιπτέρου του Υφυπουργείου Τύπου και Τουρισμού καθώς και μια σειρά από μικρότερα ανάγλυφα που αναπτύσσονταν στους πλευρικούς τοίχους κτηρίου, εκατέρωθεν δωρικών κιόνων. Είναι η πρώτη φορά που ο Μακρής φιλοτεχνεί μνημειακό έργο. Παραχωρεί το ατελιέ που κρατούσε στο Μετς, στον Θανάση Απάρτη, ο οποίος επέστρεψε από τη Γαλλία λόγω του Πολέμου. Ωστόσο, ο Μακρής εξακολουθεί να εργάζεται εκεί, κοντά στον Απάρτη.

Εκθέτει στη Β΄ Πανελλήνια Καλλιτεχνική Έκθεση, παρουσιάζοντας πέντε έργα (το Κεφάλι παιδιού, σε χαλκό και το Κεφάλι ανδρός, σε γύψο, τη Λουόμενη και το Γλυπτό σε πηλό και ένα χάλκινο Κεφάλι). Τα τρία κεφάλια αγοράζονται από το Υπουργείο Παιδείας. Με την κήρυξη του ελληνοϊταλικού πολέμου στρατεύεται στο Αλβανικό Μέτωπο, στο σώμα του πυροβολικού. Για ένα διάστημα τοποθετείται στο νοσοκομείο του Αργυροκάστρου, επιφορτισμένος με τη μεταφορά και τον ενταφιασμό σωρών και κυρίως ακρωτηριασμένων μελών από τους τραυματίες του μετώπου στο παρακείμενο νεκροταφείο.

Τον Μάρτιο μετατίθεται στη ΙΙ Μοίρα Οβιδοβόλων Σκόντα, στη Λάρισα, από όπου θα μεταβεί στο Μακεδονικό μέτωπο. Με την κατάρρευση του μετώπου, επιστρέφει στην Αθήνα. Συνεχίζει να εργάζεται κοντά στον Απάρτη και ολοκληρώνει το μαρμάρινο κεφάλι της Σταθοπούλου. Παράλληλα, ξεκινά την πλούσια αντιστασιακή του δράση. Σταδιακά, θα αναλάβει κεντρικό, συντονιστικό ρόλο: είναι μέλος στην Επιτροπή Πόλης του ΕΑΜ επιφορτισμένος να λειτουργεί και ως σύνδεσμος με το χώρο των διανοούμενων και των καλλιτεχνών, μεταφέροντας τις αποφάσεις του ΕΑΜ και επιβλέποντας την εφαρμογή τους.

Τον Νοέμβριο ιδρύεται το ΕΑΜ Καλλιτεχνών, έπειτα από πρωτοβουλία εφτά καλλιτεχνών: πρόκειται για τους Τάσσο (Αλεβίζο), Λουκία Μαγγιώρου, Βάσω Κατράκη, Κώστα Πλακωτάρη, Φώτη Ζαχαρίου, Γιώργο Σικελιώτη και φυσικά, τον Μέμο Μακρή. Σύντομα, μια σειρά από καλλιτέχνες έγιναν μέλη της οργάνωσης, συνεισφέροντας με το καλλιτεχνικό τους έργο στην Εθνική Αντίσταση.

Ο Μακρής εμπλέκεται στη σύσταση και λειτουργία του «Θεατρικού Εργαστηρίου» και γίνεται μέλος της διοικητικής επιτροπής του, μαζί με τους Βασίλη Ρώτα και Κωνσταντίνο Ζαΐμη. Το «Εργαστήρι» στεγάζεται αρχικά στο οίκημα του «Συλλόγου Βυζαντινής Μουσικής», επί της οδού Λέκα 26 και αργότερα, στη «Στέγη Εργαζόμενου Κοριτσιού», στον αριθμό 100 της οδού Σόλωνος. Ο Μακρής διδάσκει σχέδιο. Άλλοι εικαστικοί καλλιτέχνες που παραδίδουν μαθήματα είναι ο Γιάννης Τσαρούχης (σκηνογραφία και ιστορία της τέχνης) και ο Απάρτης (γλυπτική). Το «Εργαστήρι» θα διακόψει τη λειτουργία του το 1944 και ο Ρώτας θα ανέβει στην Ελεύθερη Ελλάδα, στο βουνό, όπου το καλοκαίρι θα ιδρύσει το «Θίασο της ΕΠΟΝ Θεσσαλίας».

Ολοκληρώνει το γλυπτό Καθήμενη κόρη σε πωρόλιθο.

Στα Δεκεμβριανά, ο Μακρής ακολουθεί τον ηττημένο δημοκρατικό στρατό στην υποχώρησή του προς Βορρά. Θα φτάσει ως τα Τρίκαλα. Με την υπογραφή της συμφωνίας της Βάρκιζας, θα επιστρέψει με τις συντεταγμένες ομάδες αφοπλισμένων αριστερών στην πρωτεύουσα. Ωστόσο, η κατάσταση στην Ελλάδα είναι ασφυκτική και εξαιρετικά επικίνδυνη για τους αριστερούς, ειδικά για ανθρώπους όπως ο Μακρής που διατηρούσαν θέσεις μέσα στην κομματική οργάνωση. Με πρωτοβουλία και παρεμβάσεις του Οκτάβιου Μερλιέ, το Γαλλικό Κράτος προσφέρει μια σειρά υποτροφιών σε νεαρούς επιστήμονες και καλλιτέχνες, περισσότερους από εκατόν πενήντα, μεταξύ των οποίων και μια τριακονταμελής ομάδα εαμιτών. Ο Μακρής είναι ένας από τέσσερις γλύπτες υποτρόφους. Την 21η Δεκεμβρίου, μετά από αρκετές καθυστερήσεις, το λίμπερτυ «Ματαρόα» έφτασε στον Πειραιά, για να μεταφέρει τους Έλληνες σπουδαστές στον Τάραντα. Στις βαλίτσες του ο Μακρής κουβαλούσε μια σειρά από γύψινα εκμαγεία γλυπτών του – κρυμμένο μέσα στο γύψο ήταν το φωτογραφικό αρχείο του ΕΑΜ-ΕΛΛΑΣ από τα χρόνια της Αντίστασης. Τον Μακρή ακολουθεί με δικά της έξοδα η Ελένη Σταθοπούλου. Οι ταξιδιώτες του Ματαρόα φτάνουν τελικά στο Παρίσι τα μεσάνυχτα της 28ης Δεκεμβρίου.

Τον Δεκέμβριο του 1945 το Πολιτικό Γραφείο του ΚΚΕ είχε ορίσει τον Μακρή μέλος της τριμελούς ομάδας (μαζί με τους Νίκο Σβορώνο και Αριστομένη Ζήγκα) για τον έλεγχο των τριάντα δύο μελών του Κόμματος στο Παρίσι, έτσι ο γλύπτης σε μεγάλο βαθμό συνεχίζει τον πολιτικό του ρόλο και στο νέο περιβάλλον. Με τον καιρό, ο πολιτικοποιημένος Μακρής θα συνδεθεί με αγωνιστές διαφόρων εθνικοτήτων από το χώρο της αριστεράς και της αναρχίας, κυρίως όμως θα αφοσιωθεί στη γλυπτική, εμπλουτίζοντας τις γνώσεις του. Την περίοδο αυτή ξεκίνησε την προτομή του γάλλου κομμουνιστή πολιτικού, και εκδότη της εφημερίδας L’Humanité, Μαρσέλ Κασέν (Marcel Cachin). Παράλληλα, σπουδάζει κοντά στο γλύπτη Ανρί Λωράν (Henri Laurens, 1885-1954) και δευτερευόντως με τον Μαρσέλ Ζιμόν (Marcel Gimond, 1894-1961), ενώ μελετά έργα στα μουσεία, ειδικά στο Τροκαντερό, και ενδιαφέρεται για την τέχνη των καθεδρικών ναών. Τον Ιούνιο του 1946, στην Αθήνα, η Ελληνογαλλική Ένωση Νέων διοργανώνει έκθεση των μελών της στο Γαλλικό Ινστιτούτο, όπου παρουσιάζονται και έργα του Μακρή (συγκεκριμένα η Καθήμενη κόρη).

Στις αρχές του χρόνου αιτείται στο γαλλικό Υπουργείο Παιδείας και πετυχαίνει να μπει ως ασκούμενος στη Manufacture Nationale de Sèvres (Εθνική Βιομηχανία των Σεβρών), προκειμένου να εξοικειωθεί με τις μεθόδους και τις τεχνικές επεξεργασίας του πηλού. Επισκέπτεται την έκθεση του Βαν Γκογκ στην Orangerie, ενώ παράλληλα μελετά τη μοντέρνα τέχνη, ερχόμενος σε επαφή με το έργο και τον θεωρητικό λόγο καλλιτεχνών όπως ο Leger και ο PicassoΤο διάστημα Απριλίου-Μαΐου διοργανώνεται έκθεση ελληνικής τέχνης (Grekisk Konst) στη Βασιλική Ακαδημία Καλών τεχνών της Στοκχόλμης. Ο Μακρής συμμετέχει με δύο έργα της κατοχικής περιόδου, που είχαν παραμείνει στην Αθήνα: την Καθήμενη κόρη και την Ανθούλα. Η έκθεση μεταφέρεται στην Κοπεγχάγη, ενώ η Καθήμενη κόρη αγοράζεται από το Εθνικό Μουσείο (Nationalmuseum) της Στοκχόλμης. Τον Μάιο ο Μακρής εκθέτει τέσσερα γλυπτά στην Exposition d’un groupe de Jeunes Artistes Hellènes στο Ελληνικό Περίπτερο της Πανεπιστημιούπολης. Το καλοκαίρι ταξιδεύει μέσω Γερμανίας στην Πράγα, όπου διοργανώνει έκθεση ελληνικής τέχνης, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ της Νεολαίας στην τσεχοσλοβακική πρωτεύουσα. Παραμένει στην Πράγα για είκοσι δύο μέρες.

Τον Ιανουάριο ο Μακρής γνωρίζει τη νεαρή σερβογαλλίδα χαράκτρια Λουίζ (Ζιζή) Ντούκα Σίρνιτς, επίσης υπότροφο του γαλλικού κράτους. Ερωτεύονται και σύντομα, ο Μακρής διακόπτει το δεσμό του με τη Σταθοπούλου και μένει μαζί με τη Ζιζή. Τον Νοέμβριο το κόμμα ζητά από όλους τους Έλληνες φοιτητές να ανέβουν στο βουνό και ο Μακρής προετοιμάζεται να εγκαταλείψει τη Γαλλία· με εντολή του κόμματος, παραμένει στο Παρίσι, για να συντονίσει τις επαφές με φοιτητές αλλά και ευρύτερα με αγωνιστές που επιθυμούσαν να πολεμήσουν με τον Δημοκρατικό Στρατό.

Τον Μάιο εκθέτει δυο έργα, με τον γενικό τίτλο Προτομή στο Πρώτο Σαλόν Νέων Γλυπτών (Premier Salon de la Jeune Sculpture, Μουσείο Ροντέν, 14 Μαΐου - 9 Ιουνίου). Ο Μακρής συμμετέχει και στο Φθινοπωρινό Σαλόν (Salon d’Automne) που φιλοξενείται μεταξύ 30 Σεπτεμβρίου-6 Νοεμβρίου στο Musée des Beaux-Arts de la ville de Paris.

Εκλέγεται μέλος του Παγκοσμίου Συμβουλίου Ειρήνης. Στις 30 Απριλίου, παντρεύεται τη Ζιζή. Εκθέτει στο δεύτερο Salon de la Jeune Sculpture (23 Ιουνίου-23 Ιουλίου) που φιλοξενήθηκε στον Κήπο Tuileries, καθώς και στο Φθινοπωρινό Σαλόν (Salon d’Automne) που φιλοξενείται μεταξύ 16 Ιουνίου-17 Ιουλίου στο Grand Palais. Τον Ιούλιο, εξαιτίας της πολιτικής του δραστηριότητας και της εμπλοκής του στο Συμβούλιο Ειρήνης, ο Μακρής απελαύνεται από τη Γαλλία. Επιχειρεί αρχικά να φύγει για την Ιταλία, ωστόσο οι ιταλικές αρχές δεν δίνουν διαβατήριο στη σύζυγό του, που ήταν σερβικής καταγωγής. Ακολουθούν άκαρπες επαφές με την πολωνική και την τσεχοσλοβακική πρεσβεία, όταν η ουγγρική πρεσβεία του δίνει την πολυπόθητη βίζα στις 24 Ιουλίου. Στις 27 του ίδιου μήνα ο Μέμος και η Ζιζή φτάνουν αεροπορικώς στην Πράγα, και από εκεί συνεχίζουν με τρένο για τη Βουδαπέστη. Παρέμειναν μόνιμα εγκατεστημένοι στην ουγγρική πρωτεύουσα έως το 1978.

Τον Απρίλιο πραγματοποιεί την πρώτη του ατομική έκθεση, μαζί με το ζωγράφο Bencze László, στη γκαλερί Adolph Fényes, στη Βουδαπέστη (3-21 Μαρτίου). Εκτελεί μαρμάρινο ανάγλυφο με τη μορφή του Νίκου Μπελογιάννη, που τοποθετείται στον ομώνυμο δρόμο της Βουδαπέστης. Πρωταγωνιστεί στην ίδρυση συλλογικού φορέα των εικαστικών καλλιτεχνών της Ουγγαρίας. Τον Δεκέμβριο συμμετέχει στη δεύτερη Ουγγρική Έκθεση Εικαστικών Τεχνών (Εθνική Πινακοθήκη Βουδαπέστης).

Φιλοτεχνεί την προτομή του συγγραφέα Ζίγκμοντ Μόριτς (Zsigmond Móricz), η οποία τοποθετείται στο Πάρκο των Καλλιτεχνών στο Νησί της Μαργαρίτας (Βουδαπέστη) – η προτομή θα μεταφερθεί στο Πάρκο της Πόλης (Városliget) το 1962. Τον Φεβρουάριο, το ζεύγος Μακρή συνδράμει στις εργασίες ολοκλήρωσης του χωριού Μπελογιάννης, το οποίο είχαν χτίσει Έλληνες πρόσφυγες του Εμφυλίου. Ο Μακρής λαμβάνει μέρος στην Εαρινή Έκθεση, στην Εθνική Πινακοθήκη (Βουδαπέστη) και στην Έκθεση Προσωπογραφίας στο Μουσείο Ernst (Βουδαπέστη), τον Αύγουστο. Εκθέτει στην τρίτη Ουγγρική Έκθεση Εικαστικών Τεχνών (Εθνική Πινακοθήκη Βουδαπέστης, Δεκέμβριος 1952-Μάρτιος 1953).

Το σύμπλεγμά του με τρεις μορφές νέων σε φυσικό μέγεθος, με τίτλο Νέοι τραγουδιστές, τοποθετείται στο Λαϊκό Στάδιο Βουδαπέστης. Τιμάται με το βραβείο Μούνκατσι (Munkácsy). Εκθέτει στην τέταρτη Ουγγρική Έκθεση Εικαστικών Τεχνών (Εθνική Πινακοθήκη Βουδαπέστης, Δεκέμβριος 1953).

Γεννιέται η κόρη του, Κλειώ. Εκθέτει στην πέμπτη Ουγγρική Έκθεση Εικαστικών Τεχνών (Εθνική Πινακοθήκη Βουδαπέστης, Δεκέμβριος 1954-Ιανουάριος 1955).

Τιμάται, για δεύτερη φορά, με το βραβείο Μούνκατσι. Εκθέτει στην έκτη Ουγγρική Έκθεση Εικαστικών Τεχνών (Εθνική Πινακοθήκη Βουδαπέστης, Δεκέμβριος 1955).

Συμμετέχει στη β΄ Πανουγγρική Έκθεση Εικαστικών Τεχνών, στο Μίσκολτς (Miskolc).

Παρουσιάζει έργα του στην Εαρινή Έκθεση και στην έκθεση «Ουγγρική Επαναστατική Τέχνη», που φιλοξενείται στην Εθνική Πινακοθήκη (Βουδαπέστη). Η μαρμάρινη προτομή του γλύπτη Φέρεντς Μέντγκυεσσυ (Ferenc Medgyessy) τοποθετείται στο Πάρκο των Καλλιτεχνών στο Νησί της Μαργαρίτας (Βουδαπέστη).

Συμμετέχει στην Exposition de peinture, sculpture et arts graphiques hongrois d’aujourd’hui (Έκθεση σύγχρονης ουγγρικής ζωγραφικής, γλυπτικής και γραφικών τεχνών) στην Αμβέρσα, με το έργο Η γυναίκα μου. Η μνημειακή γλυπτική σύνθεση με τίτλο Υφάντρες, τοποθετείται στο εργοστάσιο Υφαντουργίας της πόλης Σέγκεντ (Szeged).

Το Μνημείο τη Δημοκρατίας των Σοβιέτ τοποθετείται στον προαύλιο χώρο του Μουσείου Béri Balogh Ádám, στην πόλη Σέκσαρντ (Szekszárd) και η προτομή του μουσικοσυνθέτη Μπέλα Μπάρτοκ (Béla Bartók) στην ομώνυμη πλατεία της πόλης Σέγκεντ. Ο Μακρής συμμετέχει στη Μπιενάλε Εικαστικών Τεχνών Μόσχας. Τον Νοέμβριο πραγματοποιεί ατομική έκθεση στο Μουσείο Καλών Τεχνών Βουδαπέστης. Τον Δεκέμβριο συμμετέχει στην έβδομη Ουγγρική Έκθεση Εικαστικών Τεχνών (Εθνική Πινακοθήκη Βουδαπέστης).

Συμμετέχει σε δύο ομαδικές εκθέσεις που παρουσιάζονται στην Εθνική Πινακοθήκη Βουδαπέστης: «Η Τέχνη της απελευθερωμένης Βουδαπέστης» και «Οι εικαστικές μας τέχνες μετά την Απελευθέρωση». Εκθέτει στην όγδοη Ουγγρική Έκθεση Εικαστικών Τεχνών (Εθνική Πινακοθήκη Βουδαπέστης, Δεκέμβριος 1953).

Ο Μακρής εκθέτει στην ένατη Ουγγρική Έκθεση Εικαστικών Τεχνών (Εθνική Πινακοθήκη Βουδαπέστης). Η Νεαρή εργάτρια τοποθετείται στην πλατεία Κοστολάνι (Dezső Kosztolányi) της Βουδαπέστης και αντίτυπο της προτομής του Μπάρτοκ στο πάρκο Grouza της πόλης Γκιούλα (Gyula). Το καλοκαίρι, στην πρόσοψη του σιδηροδρομικού σταθμού της πόλης Γκιέρ (Gyor) τοποθετείται αλληγορική σύνθεση με γυμνή γυναίκα πάνω σε άλογο με ουρά ψαριού. Τον Οκτώβριο, η προτομή του Ζαν Φρεντερίκ Ζολιό Κιουρί (Jean Frédéric Joliot-Curie) τοποθετείται στο Ινστιτούτο Ερευνών Πυρηνικής Φυσικής, στην πόλη Ντέμπρετσεν (Debrecen).

Τον Ιούνιο κερδίζει το διαγωνισμό για το ουγγρικό μνημείο στο στρατόπεδο του Μαουτχάουζεν (Mauthausen). Η μαρμάρινη σύνθεση Καθήμενες γυναίκες τοποθετείται τον προαύλιο χώρο του Ινστιτούτου Χημικών Ερευνών Βουδαπέστης. Τον Δεκέμβριο τοποθετούνται στις προσόψεις του ξενοδοχείου «Χρυσή Άμμος» (“Aranyhomok”), στην πόλη Κέτσκεμιτ (Kecskemét), ανάγλυφες συνθέσεις του Μακρή. Την ίδια χρονιά, ο γλύπτης δωρίζει το έργο Ειρήνη στο Δήμο Δάφνης και καλείται στα αποκαλυπτήρια.

Συμμετέχει στη χειμερινή έκθεση του Σικεσφέχιρβαρ και στην καλοκαιρινή έκθεση της πόλης Keszthely. Γίνονται τα αποκαλυπτήρια του Μνημείου για τους Ούγγρους μάρτυρες στο στρατόπεδο συγκέντρωσης του Μαουτχάουζεν στην Αυστρία (αρχιτέκτονας: Ίστβαν Γιανάκυ). Στη Βουδαπέστη, στο Μέγαρο των Συνδικάτων, τοποθετείται ένα μνημειακό, μαρμάρινο ανάγλυφο του Μακρή, ύψους 8,5 μέτρων.

Τον Ιανουάριο συμμετέχει στην Επετειακή έκθεση για τα πενήντα χρόνια της καλλιτεχνικής παροικίας της οδού Σάζαντος (Εθνική Πινακοθήκη). Τον Απρίλιο ο γλύπτης πραγματοποιεί αναδρομική έκθεση στην Εθνική Πινακοθήκη με τίτλο «Αγαμέμνων Μακρής: είκοσι χρόνια». Τον Σεπτέμβριο λαμβάνει μέρος στη δέκατη Ουγγρική Έκθεση Εικαστικών Τεχνών (Εθνική Πινακοθήκη) και τον Δεκέμβριο στην έκθεση «Ούγγροι καλλιτέχνες ενάντια στο φασισμό» (Εθνική Πινακοθήκη). Η σύνθεσή του με τίτλο Ναϊάς τοποθετείται στην πρόσοψη πολυκατοικίας της πόλης Σέγκεντ. Στην Ελλάδα, έπειτα από πιέσεις, του απαγορεύεται να παρευρεθεί στα αποκαλυπτήρια του γλυπτού στη Δάφνη· επιπλέον, του αφαιρείται η ελληνική ιθαγένεια.

Τον Ιανουάριο η Γαλλική Δημοκρατία άρει την εντολή απέλασης του Μακρή, επιτρέποντάς του ξανά την είσοδο στη χώρα. Τον Απρίλιο τιμάται με το βραβείο Διακεκριμένου Καλλιτέχνη της Λαϊκής Δημοκρατίας της Ουγγαρίας.

Τον Απρίλιο συμμετέχει στην εντέκατη Ουγγρική Έκθεση Εικαστικών Τεχνών (Εθνική Πινακοθήκη Βουδαπέστης). Τον ίδιο μήνα, η μνημειακή σύνθεση Κολυμβήτριες τοποθετείται το σιντριβάνι του Κολυμβητηρίου, στην πόλη Κέτσκεμιτ.

Στις 25 Φεβρουαρίου, η διορισμένη από την Απριλιανή Δικτατορία δημοτική αρχή του Δήμου Δάφνης, τεμαχίζει και πετά στη χωματερή το ύψους 2,5 μέτρων γλυπτό Ειρήνη. Τον Απρίλιο είναι μεταξύ των εννέα καλλιτεχνών που τιμώνται με το Βραβείο Κορυφής Εικαστικών και Διακοσμητικών Τεχνών. Τον Οκτώβριο συμμετέχει στην έκθεση «Μάρτυρες, ποιητές, συγγραφείς» στο Μουσείο Λογοτεχνίας Petofi (Βουδαπέστη) και στην έκθεση «Ουγγρική Τέχνη 1945-1969» (Εθνική Πινακοθήκη Βουδαπέστης).

Τον Απρίλιο γίνονται τα αποκαλυπτήρια της μνημειακής προτομής του Λένιν, από κόκκινο γρανίτη, στην πόλη Έγκερ (Eger) – σήμερα το έργο έχει απομακρυνθεί από τη θέση του. Συμμετέχει στην έκθεση «25 Χρόνια Ελεύθερης Ουγγαρίας» που παρουσιάζεται τον Αύγουστο στο Μουσείο Καλών Τεχνών Μόσχας. Την ίδια χρονιά συμμετέχει και στην έκθεση «Η μορφή του Λένιν στις ουγγρικές εικαστικές τέχνες» (Εθνική Πινακοθήκη Βουδαπέστης). Τον Νοέμβριο τοποθετείται στην πλατεία Στρατού της Βουδαπέστης το Μνημείο των Ούγγρων εθελοντών στον ισπανικό εμφύλιο (τη διαμόρφωση του χώρου είχε κάνει ο αρχιτέκτονας Ρούντολφ Γιάννες). Το 1992 το γλυπτό μεταφέρεται στο Πάρκο Γλυπτικής (Βουδαπέστη).

Το γλυπτό Γυναίκα που χτενίζεται τοποθετείται στο Γεωπονικό Πανεπιστήμιο στο Ντέμπρετσεν.

Τιμάται με το βραβείο του Άριστου Καλλιτέχνη. Τοποθετείται το ύψους 6 μέτρων ανάγλυφο από σφυρήλατο χαλκό, με τίτλο Πλαστική πρόσοψης, στο Νομαρχιακό Μέγαρο της πόλης Békéscsaba.

Ολοκληρώνεται η μνημειακή ανάγλυφη σύνθεση από λευκό σκυρόδεμα, για το Νεκροταφείο της πόλης Ταταμπάνια (Tatabanya) σε συνεργασία με τον αρχιτέκτονα Άνταλ Βας. Αντίτυπο της Νεαρής εργάτριας τοποθετείται στην πόλη Békéscsaba. Ο Μακρής παρουσιάζει έργα του στην «Έκθεση της Σημερινής Ουγγρικής Γλυπτικής» στη Μόσχα.

Συμμετέχει στην Υπαίθρια Έκθεση Γλυπτικής στην πόλη Salgótarján. Πραγματοποιεί την πρώτη του επίσκεψη στην Ελλάδα μετά το 1945.

Το 1975 γίνονται τα αποκαλυπτήρια δύο σημαντικών δημοσίων έργων του Μακρή: του Μνημείου της Απελευθέρωσης στην πόλη Τισσαφύρεντ (Tiszafüred) και του ομώνυμου μνημείου στην πόλη Πετς (Pecs). Αποκτά ξανά την ελληνική ιθαγένεια. Συμμετέχει στην έκθεση «Δημόσια Γλυπτική» (Εθνική Πινακοθήκη Βουδαπέστης). Πραγματοποιεί δύο ατομικές εκθέσεις. Η πρώτη, (μαζί με τη σύζυγό του, Ζιζή) φιλοξενείται στη Μεγάλη Αίθουσα Εκθέσεων János Balogh της Βουδαπέστης και η δεύτερη στο θέατρο Gárdonyi Géza, στην πόλη Έγκερ.

Πραγματοποιεί έκθεση (μαζί με τη σύζυγό του, Ζιζή) στο Αθλητικό Κέντρο Βουδαπέστης και στο Πολιτιστικό Κέντρο Madách, στην πόλη Vac. Τοποθετείται στην πρόσοψη του Νοσοκομείου της πόλης Καζιμπάρτσικα (Kazincbarcika) το έργο του Χειρουργός.

Τιμάται με το βραβείο Κόσσουτ (Kossuth), μια από τις μεγαλύτερες διακρίσεις της Ουγγαρίας. Συμμετέχει στην έκθεση «Ουγγρική γλυπτική» (Εθνική Πινακοθήκη Βουδαπέστης). Πραγματοποιεί αναδρομική έκθεση στην Εθνική Πινακοθήκη της Βουδαπέστης. Η σύνθεση με τίτλο Αδελφές τοποθετείται στο Πάρκο Φιλίας της πόλης Σόπρον (Sopron). Ο Μακρής με την οικογένειά του εγκαθίσταται μόνιμα στην Αθήνα, στην περιοχή του Μετς, ωστόσο στα επόμενα χρόνια εξακολουθεί να περνά μεγάλο διάστημα του έτους στη Βουδαπέστη. Από τις εκδόσεις Άκμων εκδίδεται η μονογραφία του Γκάμπορ Πογκάνι, διευθυντή της ουγγρικής Εθνικής Πινακοθήκης, Αγαμέμνων Μακρής (το 1980 το βιβλίο θα κυκλοφορήσει και στην ουγγρική).

Τον Μάρτιο διοργανώνεται μεγάλη αναδρομική έκθεση του Μακρή στην Εθνική Πινακοθήκη της Αθήνας, σε συνεργασία με το Υπουργείο Πολιτισμού και την Εθνική Πινακοθήκη Βουδαπέστης. Εκθέτει, μεταξύ άλλων, το γλυπτό Προς τιμήν των θυμάτων, το οποίο έπειτα από πρόταση της ΕΦΕΕ δωρίζει στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο στη μνήμη των νεκρών του 1973. Πραγματοποιεί ατομική έκθεση στην πόλη Bars. Το γλυπτό του Γονατιστή γυναίκα τοποθετείται στο Πάρκο Νεολαίας της πόλης Μαρτσάλι (Marcali).

Ο Δήμος Πειραιά παρουσιάζει μια μικρή αναδρομική έκθεση του γλύπτη. Πραγματοποιεί ατομική έκθεση στο Μουσείο Ferenc Mora, στην πόλη Σέγκεντ. Σε συνεργασία με τη σύζυγό του Ζιζή, η οποία δημιουργεί τα ψηφιδωτά, ο Μακρής φιλοτεχνεί το γλυπτικό σιντριβάνι στην πλατεία της Μόσχας στη Βουδαπέστη (νυν πλατεία του πρωθυπουργού Széll Kálmán).

Πραγματοποιεί έκθεση στο Πετς.

Δύο νέα γλυπτά του Μακρή τοποθετούνται στη Βουδαπέστη: στην πλατεία Kálvária σιντριβάνι με τρεις γυμνές νέες και στην πλατεία Αγίας Τριάδας το άγαλμα του Ερμή. Στην Πόλη του Μεξικού τοποθετείται αντίτυπο της προτομής του Μπέλα Μπάρτοκ.

Τιμάται με το δάφνινο στεφάνι της Λαϊκής Δημοκρατίας της Ουγγαρίας. Το καλοκαίρι (15 Ιουλίου-21 Αυγούστου) πραγματοποιεί ατομική έκθεση στην πόλη Zánka και τον Νοέμβριο (4-16 Νοεμβρίου) στην πόλη Λενινβάρος (Leninváros: σήμερα ονομάζεται Tiszaújváros).

Το γλυπτό του Αιγαίον τοποθετείται στη μαρίνα Νέας Μάκρης.

Ο ανδριάντας του Ρήγα Φεραίου τοποθετείται στον Βόλο και το γλυπτό Πάπισσα Ιωάννα στο θέατρο «Τζένη Καρέζη», στην Αθήνα. Πραγματοποιεί ατομική έκθεση στο θέατρο Népház της πόλης Ταταμπάνια και στη γκαλερί Vigadó (Βουδαπέστη) μαζί με τη Ζιζή Μακρή.

Ο Μακρής ολοκληρώνει τον ανδριάντα του Παύλου Κουντουριώτη, για το Άλσος Ναυτικής Παράδοσης στο φαληρικό δέλτα (Παλαιό Φάληρο). Την ίδια χρονιά, στο Σπίτι της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ, στον Περισσό, τοποθετείται η προτομή του Λένιν. Ολοκληρώνεται το ντοκιμαντέρ του Δημήτρη Στουπή, Πορτρέτο του Μέμου Μακρή, συμπαραγωγή του Υπουργείου Πολιτισμού, της ΕΡΤ 2 και της Ουγγρικής Τηλεόρασης. Το έγχρωμο ντοκιμαντέρ είχε διάρκεια 73’ και τα γυρίσματά του σε Ελλάδα, Γαλλία και Ουγγαρία διήρκεσαν τρία χρόνια. Ο γλύπτης πραγματοποιεί ατομική έκθεση (μαζί με τη Ζιζή Μακρή) στο Σπίτι της Φιλίας, στην πόλη Székesfehérvár. Το Μνημείο των Εβραίων Μαρτύρων, αντίγραφο στο μισό μέγεθος του μνημείου του Μαουτχάουζεν, τοποθετείται στις όχθες του Δούναβη, απέναντι από το Νησί της Μαργαρίτας.

Στο Προεδρικό Μέγαρο Κύπρου τοποθετείται ο ανδριάντας του Μακαρίου. Ο Μακρής λαμβάνει μέρος στην Πανελλήνια Έκθεση του 1987 –η δεύτερη συμμετοχή του στο θεσμό, μετά το 1940– με τρία έργα (Γυναίκα, Έφηβος, Κορίτσι με περιστέρι), καθώς και στην ομαδική έκθεση του συλλόγου γλυπτών «Μνήμες-Αναπλάσεις-Αναζητήσεις», στο Ωδείο Αθηνών. Στο 20ό Διεθνές Φεστιβάλ του Σικάγου το ντοκιμαντέρ του Δ. Στουπή για τον γλύπτη κερδίζει το α΄ βραβείο.

Ο Μακρής φιλοτεχνεί γλυπτική σύνθεση για το μνήμα της Αλίκης Παπακώστα στο κοιμητήριο Νέας Σμύρνης

Στην Αμαλιάδα ανεγείρεται το Μνημείο Νίκου Μπελογιάννη, που αποτελείται από γλυπτό του Μακρή και μια ψηφιδωτή σύνθεση της κόρης του, Κλειούς. Την ίδια χρονιά τοποθετείται ο ανδριάντας του Εμμανουήλ Παπά στο πάρκο της ΧΑΝΘ, στη Θεσσαλονίκη. τον Μάιο, στον απόηχο μιας σειράς διεργασιών σε ολόκληρη την Ανατολική Ευρώπη, το κομμουνιστικό καθεστώς της Ουγγαρίας καταλύεται. Έκτοτε, αρκετά από τα στρατευμένα έργα του Μακρή (προτομές του Λένιν κ.ά.) απομακρύνονται από τον δημόσιο χώρο.

Ο Μέμος, η Ζιζή και η Κλειώ Μακρή πραγματοποιούν έκθεση στην Καβάλα. Το Πανεπιστήμιο Θράκης τον εκλέγει επίτιμο διδάκτορα και η Μητρόπολη Καβάλας του απονέμει μετάλλιο. Στη γκαλερί Σκουφά παρουσιάζει την τελευταία ατομική του έκθεση με την ενότητα «Κάκτοι». Είναι η πρώτη του ατομική έκθεση (με νέα έργα) στην Ελλάδα και ταυτόχρονα η πρώτη φορά που ο γλύπτης παρουσιάζει έργα που δεν έχουν ως θέμα την ανθρώπινη μορφή. Ο Δήμος Πατρέων αποφασίζει τη διοργάνωση αναδρομικής έκθεσης στην Πάτρα τον Νοέμβριο του 1993, για να τιμηθούν τα ογδόντα χρόνια του γλύπτη.

Εκδίδεται το βιβλίο του σκηνοθέτη Νίκου Κούνδουρου, Περιπλάνηση. Ο βίος και η πολιτεία του Μέμου Μακρή από τις εκδόσεις Εξάντας. Ο Μέμος Μακρής, μετά από σύντομη ασθένεια πεθαίνει στις 26 Μαΐου στην Αθήνα. Η Αναδρομική έκθεση στην Πάτρα αναβάλλεται. Στο Κατράκειο Θέατρο του Δήμου Νίκαιας τοποθετείται το γλυπτό Δον Κιχώτης, στο οποίο μοντέλο ήταν ο ηθοποιός Μάνος Κατράκης.

Παρουσιάζεται έκθεση του Μέμου Μακρή στο Κατράκειο Θέατρο Νίκαιας (1-19 Σεπτεμβρίου).

Με τη συνεργασία της οικογένειας, πραγματοποιείται η αναδρομική έκθεση του Μέμου Μακρή στη Δημοτική Πινακοθήκη Πάτρας (27 Μαΐου-5 Ιουλίου). Είναι η πρώτη παρουσίαση έργων του γλύπτη στη γενέθλια πόλη του.

Τον Φεβρουάριο αντίγραφο της σύνθεσης το Μνημείο των Εβραίων Μαρτύρων (Βουδαπέστη) τοποθετείται στη Φλώρινα, ως Μνημείο για τον Δημοκρατικό Στρατό Ελλάδας στην τοποθεσία του ομαδικού τάφου των πεσόντων ανταρτών στη μάχη της Φλώρινας (11-13 Φεβρουαρίου του 1949). Τον Μάρτιο του 2016 η πλάκα που είχε φιλοτεχνήσει ο Μακρής στη μνήμη του Μπελογιάννη (1951) και που είχε αφαιρεθεί από την ομώνυμη οδό μετά την πτώση της Λαϊκής Δημοκρατίας της Ουγγαρίας, τοποθετείται σε ειδικό χώρο στο κτήριο του ΚΚΕ, στον Περισσό. Στις 24 Μαΐου εγκαινιάζεται στην P gallery, στην Αθήνα, η έκθεση «Μέμος Μακρής, οι κάκτοι» (24 Μαΐου-23 Ιουλίου), αφιερωμένη στην τελευταία ενότητα έργων του μεγάλου γλύπτη.